Gebrek aan inzicht en mogelijk extra kosten
Universitair docenten selecteren artikelen en hoofdstukken uit boeken voor hun studenten, en plaatsen die in de digitale leeromgeving. Vaak is niet duidelijk hoe deze content auteursrechtelijk beschermd is. Docenten nemen dan misschien ongemerkt materiaal over zonder toestemming van de auteursrechthebbende, waardoor auteurs en uitgevers niet de vergoeding krijgen waarop zij recht hebben.
We zien dat het beter en makkelijker kan. Want nu wordt er soms onterecht geen toestemming gevraagd (wat kan leiden tot fikse naheffingen achteraf voor de universiteiten). En anderzijds wordt soms dubbel betaald, voor overname van materiaal waar de universiteit al een licentie voor heeft. Daarnaast weet een docent vaak niet of er een open-accessversie van het geselecteerde artikel beschikbaar is.
Easy Access regeling blijkt nog niet zo easy
Met de invoering van de ‘Easy Accessregeling’ in 2017, een contract tussen uitgevers en universiteiten over hergebruik van met name wetenschappelijke teksten, werd afgesproken dat voor korte en middellange teksten geen toestemming meer gevraagd hoeft te worden (maar natuurlijk wel betaald). Dat maakt het al een stuk makkelijker voor de docent. Maar in de praktijk blijkt dat het moeilijk is om overzicht te krijgen van alle content die wordt overgenomen, om op basis daarvan te berekenen welk bedrag betaald moet worden. Achteraf moeten nu wel 50.000 tot 100.000 gebruikte teksten (per universiteit) handmatig worden gecontroleerd, om te achterhalen of het een korte, middellange of andere overname betreft, en of de instelling een licentie heeft waarin gebruik in het onderwijs inbegrepen is. Eigenlijk is dat monnikenwerk.
Tool voor hergebruik digitaal (leer)materiaal: het makkelijker maken
Zowel uitgevers (vertegenwoordigd door Stichting UvO) als universiteiten willen minder controle achteraf, maar inzicht en hulp bij naleving van wetgeving en contracten vooraf. Daarom heeft de VSNU (Nederlandse Vereniging van Universiteiten) SURF gevraagd om te werken aan een oplossing. We ontwikkelen nu een tool waarmee universitair docenten in de digitale leeromgeving advies krijgen over het hergebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal, licenties en open-accessalternatieven.
Wat ik gaaf vind aan dit project is dat we werken in een multidisciplinair team: van jurist tot docent, van ict’er tot content expert. We werken bij verschillende universiteiten en andere organisaties in Nederland, het is lekker divers. Ook geeft het energie om te merken dat er veel behoefte is aan deze tool: universiteiten willen aan de pilot meedoen, en (al is dat nog buiten scope) ook vanuit het hbo is er duidelijk interesse.
Voordelen van de CopyRIGHT-tool
De tool die we gaan ontwikkelen biedt mooie voordelen, vind ik. Een belangrijk aspect wordt de adviesfunctie voor de docent. Die kiest altijd zelf wat hij aanbiedt aan zijn studenten, maar wij helpen met naleven van auteursrecht en wijzen eventueel op een open-accessversie. En ook erg handig: met de tool kunnen we rapportages maken en overzicht bieden van hergebruik. Dit hoeft dan niet meer achteraf met de hand te gebeuren.
Wat we de komende tijd gaan doen
In Nederland en daarbuiten bestaan tools van instellingen en commerciële partijen die onderdeel kunnen vormen van de tool die wij uiteindelijk willen opleveren. Wel zijn er flinke aanpassingen nodig om een tool geschikt te maken voor alle Nederlandse universiteiten. Daarom gaan we mock-ups maken van de CopyRIGHT tool, en deze komende maanden laten testen met uitgevers en docenten. Dat zijn voorlopige ontwerpen van hoe de tool eruit kan komen te zien: welke functionaliteit zie je op welk scherm et cetera. Zo krijgen we steeds meer concreet in beeld hoe de oplossing eruit moet zien. Ook gaan we een business model ontwikkelen. In 2020 willen we een pilotversie beschikbaar hebben, en pilots gaan uitvoeren met 3 universiteiten. En in 2021 willen we een tool opleveren die door zoveel mogelijk universiteiten wordt ingezet.
Maar eerst: De Onderwijsdagen
We gaan in november tijdens de Onderwijsdagen een workshop verzorgen, waar bezoekers de mock-ups (voorlopige ontwerpen) kunnen uitproberen. Daar willen we zoveel mogelijk input en feedback verzamelen. Dat wordt een leuke en belangrijke stap in het proces. We vinden het namelijk heel belangrijk dat we een tool maken die aansluit bij de wensen en die iedereen gaat gebruiken.
Samenwerking tijdens de ontwikkeling van de CopyRIGHT tool
De uitvoering van het CopyRIGHT-project is een samenwerking tussen SURF, de universiteiten en Stichting UvO. Dit traject loopt van 2019 tot en met 2021. Heb jij of heeft jouw universiteit ook interesse en ben je nog niet aangehaakt? Meld je bij projectmanager Karin van Grieken (karin.vangrieken@surfmarket.nl), want we informeren en betrekken je graag.
0 Praat mee