Innovatieblog -Innovation Blog - Onderwijsinnovatie met ICT

Wie had gedacht zich op de preconferentie rustig op te kunnen laden voor de congresdagen van Dé Onderwijsdagen 2016, kwam bedrogen uit. Centraal stond de digitale leeromgeving. Die werd tijdens de inhoudelijke parallelsessies van de preconferentie uitvoerig belicht als het gaat om kosten, aanbesteden, techniek enzovoort. Maar tijdens de drie keynotes zou het vooral ‘schuren’.

Radicale veranderingen

Dat schuren begint al bij de keynote van Ruud Veltenaar, filosoof en trendwatcher. Hij neemt ons mee op reis naar het onderwijs van de toekomst, en gaat dieper in op de rol die ICT daarin speelt. En waar gaan we dan wel heen? In elk geval niet naar een toekomst die stapje voor stapje dichterbij komt. In de komende 10 jaar gaat de wereld radicaal veranderen, volgens Veltenaar. Nu al is er een supercomputer, IBM Watson, die in 10 seconden beslist welke business case de beste is van 7000 ingeleverde papers, inclusief motivatie. Over 10 jaar koop je voor 300 euro een chip voor je telefoon die net zo slim is als jijzelf. En over 25 jaar is die chip 1000 keer intelligenter dan jij.

Hiermee zal ook het onderwijs radicaal veranderen. En wij moeten meeveranderen: de voorbeelden laten zien dat ICT over een aantal jaren niet alleen meer de docent ondersteunt bij zijn onderwijs. ICT wordt zo slim en krachtig dat het leerlingen en studenten direct van informatie kan voorzien en kan  onderwijzen.

Levenslang leren faciliteren

Onderwijs zal straks ook niet meer als doel hebben om leerlingen en studenten te voorzien van een verzameling kennis en vaardigheden, afgesloten met een diploma. Mensen zullen ouder worden, in de toekomst misschien wel 118. Het onderwijs moet levenslang leren gaan faciliteren. Sterker nog, jonge mensen moeten opgeleid worden om hun leven lang in cocreatie bij te dragen aan een betere wereld. Het gaat straks niet meer om welvaart maar om welzijn, om denken in het collectieve belang.

Nieuwe wegen inslaan naast huidige ontwikkelingen

Dat zijn radicale veranderingen, die een stuk meer behelzen dan het ontwikkelen van een digitale leeromgeving. Eigenlijk zou de hele benadering van onderwijs en ICT over een totaal andere boeg moeten. Ruud Veltenaar pleit er echter niet voor om alle huidige activiteiten dan maar te staken. Laat nieuwe vormen van onderwijs ontstaan in de periferie, gecreëerd door mensen die het mooi vinden om die nieuwe wegen in te slaan. Maar belangrijk is wel dat onderwijsmensen zelf initiatief nemen.

Een kleine geschiedenisles

Dat schuurt inderdaad! Maar waar Veltenaar een toekomstvisie voor over 30 jaar schetste, moeten we anno 2016 ook verder met onderwijsontwikkeling. Nico Juist, beleidsadviseur Informatiemanagement bij Hogeschool Leiden en voorzitter van de special interest group DLWO, zet ons met beide benen op de grond. Met hem kijken we terug in de geschiedenis van de digitale leer- en werkomgeving (DLWO). Met een aantal publicaties uit 2010 tot 2016 laat hij zien welke focusverschuivingen er hebben plaatsgevonden.

Van geïntegreerd aanbod naar slim ingekochte losse componenten

Zo was er in het begin vooral aandacht voor inrichting van de DLWO, nu veel meer voor de aanbesteding ervan. En: in 2010 was de visie van SURF nog dat de DLWO “een volwassen, geïntegreerd aanbod van diensten en het inkopen van onderdelen van de DLWO” moest zijn, nu ziet SURF het als een concept waarin losse componenten technisch geïntegreerd worden en slim worden ingekocht.

De nabije toekomst

Mooi, die terugblik, maar Nico Juist kijkt ook met ons de toekomst in. Waar gaan we op korte termijn naartoe met de DLWO? Hij ziet twee ontwikkelingen die daarbij van belang zijn:

• Docenten en studenten hebben veel meer kennis van technische mogelijkheden en kunnen dus beter hun wensen voor een DLWO kenbaar maken.
• ICT speelt steeds vaker automatisch een grote rol bij onderwijsontwikkeling. We gaan van enkele bevlogen pioniers naar teamgericht ontwikkelen van onderwijs met ICT. Ook onderwijsmanagement en -bestuur zijn hier steeds sterker bij betrokken.

Kritisch nadenken over wat je wel en niet organiseert

De opdracht die Juist heeft voor het onderwijs: instellingen moeten kritisch nadenken over wat ze wel en niet willen organiseren als het gaat over de DLWO. Er kan heel veel, onderwijsprofessionals gaan ermee aan de slag. Instellingen moeten zorgen voor een goed en werkbaar kader, zodat we toewerken naar betere en beter geïntegreerde processen, gefaciliteerd door ICT. Want die processen scheppen waar het eigenlijk om gaat: rust en ruimte voor studie, onderwijs en onderzoek.

Projecten realiseren zonder gedoe

Dat is een mooi geformuleerd doel voor de nabije toekomst, maar het wordt nog iets praktischer in de keynote van Jan-Peter Bogers, organisatie- en projectadviseur. Hij wil ons laten zien hoe we onze onderwijs-met-ICT-projecten kunnen realiseren in een flow, in plaats van met veel gedoe.

Handige tips!

Bogers schetst het herkenbare beeld dat ideeën leuk zijn en de plannen die eruit voortkomen ook. Maar dan wordt het een project en begint het gedoe. Onder andere door geldgebrek, tijdgebrek, processen en mensen (kijk ook in de spiegel!). Een paar tips om gedoe te beperken of zelfs te voorkomen:

• Bedenk goed waarom je iets doet. De deelgemeente Overschie (Rotterdam) controleerde de fietsen van alle schoolkinderen om zo de verkeersveiligheid te vergroten. Totdat iemand ontdekte dat je voor het geld dat die controle kostte, alle kinderen een nieuwe fiets kan geven….
• Bedenk wat je écht nodig hebt. Kijk eens of je het project met een ‘mini plan van aanpak’ kunt uitvoeren, in plaats van een heel projectteam en een projectplan. Definieer haalbare stappen die allemaal op 1 geeltje passen.
• Wordt het complex door de vele afhankelijkheden? (Bijvoorbeeld: de locatie voor het congres is beschikbaar op 8 mei, maar die spreker willen we echt hebben en die kan alleen op 9 mei). Dan moet je knopen doorhakken. Besluiten wat prioriteit heeft, en dan kun je al die andere beslissingen vanzelf ook nemen.
• Tijdverlies kun je voorkomen met zogenaamde deadlinedemocratie. Het projectteam mag besluiten wat de aanpak wordt. Maar nemen ze voor de deadline geen besluit, dan bepaalt de projectleider.
• Bedenk ook eens of je een keer niets kunt doen, of wat je nog niet nodig hebt. Dat kan veel lucht geven.

Licht verontrust maar ook geïnspireerd

In een sneltreinvaart van vergezichten op een radicaal veranderende wereld, naar een blik op de nabije toekomst van de DLWO, komen we uit bij het nu: hoe doen we wat we doen zonder gedoe? Licht verontrust maar zeker ook geïnspireerd sluiten we de preconferentie af.

Meer informatie

• Bekijk de slides van de keynote van Nico Juist ‘De digitale leeromgeving, waar hebben we het over?’
• Bekijk de slides van de keynote van Jan-Peter Bogers ‘De digitale leeromgeving zonder gedoe’
• Lees het blog ‘Preconferentie: gevarieerd programma met verschillende perspectieven’
• Lees het blog ‘Een digitale leeromgeving implementeren en van leerpaden voorzien’

Over de Auteur

Jan Michielsen is tekstschrijver en webredacteur bij SURFnet. Hij schrijft over alle onderwerpen waar SURFnet zich mee bezighoudt.